فهرست مطالب

مقدمه:
تاریخچه مختصر:
بخش نخست : جامعه بین المللی و سلاحهای هسته ای
فصل اول – انواع سلاحهای هسته ای و اثرات آن
مبحث اول: ساختمان اتم و شکافت هسته آن
مبحث دوم – ساختمان سلاحهای هسته ای و انواع آن
مبحث سوم: انواع سلاح های هسته ای
گفتار اول: شکافت هسته ای و اولین نسل از سلاحهای هسته ای
گفتار دوم: جوش هسته ای و دومین نسل از سلاحهای هسته ای
گفتار سوم: بمب نوترونی: سومین نسل سلاحهای هسته ای
گفتار چهارم: نسل جدید سلاح های هسته ای و استراتژی امنیت ملی آمریکا
فصل دوم – اثرات سلاحهای هسته ای
مبحث اول: هیروشیما و ناگازاکی و ویرانی دو شهر
مبحث دوم: آثار بمب هیدروژنی و وقوع جنگ جهانی سوم
مبحث سوم: پیامد های مخرب چرنوبیل
مبحث چهارم: سلاح های کشتار جمعی، انرژی اتمی و چالش های جهان امروز
مبحث پنجم: رژیم های کنترل تسلیحات کشتار جمعی و تکامل آن در نظام بین المللی
فصل سوم- اقدامات جامعه بین المللی در محدودیت و ممنوعیت سلاحهای هسته ای
مبحث اول: آژانس بین المللی انرژی اتمی
مبحث دوم – معاهدات منعقده در زمینه سلاحهای هسته ای
فصل چهارم: معاهدات دو جانبه درباره کاهش و محدودیت سلاحهای هسته ای
مبحث اول: سالت ۱ (مذاکرات محدودیت تسلیحات استراتژیک):
مبحث دوم: سالت ۲:
مبحث سوم: معاهده امحای موشکهای میان برد و برد کوتاه:
مبحث چهارم: استارت ۱ (مذاکرات کاهش تسلیحات استراتژیک):
مبحث پنجم: استارت ۲:
فصل پنجم: معاهدات چند جانبه در خصوص سلاحهای هسته ای
مبحث اول: معاهدات مربوط به عدم گسترش سلاحهای هسته ای:
فصل ششم : مقوله ای درباره سلاح هسته ای در کره شمالی و واکنش های دیپلماتیک
مبحث اول: لیبی
مبحث دوم: نگرانی آمریکا و گزینه نظامی برای مقابله با برنامه اتمی کره شمالی
فصل هفتم: معاهدات مربوط به منع استقرار سلاحهای هسته ای در مناطقی که تحت حاکمیت هیچ دولتی نیست.
مبحث اول: معاهده قطب جنوب:
مبحث دوم: معاهدات مربوط به فضای ماورای جو:
مبحث سوم: معاهده ممنوعیت استقرار سلاحهای هسته ای در بستر دریا، کف و زیر اقیانوس:
مبحث چهارم: معاهدات مربوط به منع استقرار سلاحهای هسته ای در سایر مناطق
فصل هشتم: سایر اقدامات جامعه بین المللی
مبحث اول: قطعنامه های مجمع عمومی و عرف بین المللی
مبحث دوم: درخواست نظر مشورتی توسط سازمان بهداشت جهانی از دیوان بین‌المللی دادگستری:
مبحث سوم: درخواست نظر مشورتی توسط مجمع عمومی ملل متحد از دیوان بین المللی دادگستری:
مبحث چهارم: تضمین های امنیتی قدرت های هسته ای از منظر حقوق بین الملل

بخش دوم : ایران و چالش های هسته ای
فصل اول: پایبندی به قوانین، اصرار بر کسب حق مشروع
مبحث اول: ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی
مبحث دوم: پیشنهاد تازه ایران به آژانس بین المللی انرژی اتمی
مبحث سوم: امنیت جمهوری اسلامی ایران در برابر آزمایشات هسته‌ای هند و پاکستان
مبحث چهارم: تحلیلی در خصوص اسرائیل و دارا بودن سلاح اتمی و خطر بالقوه در خاورمیانه
فصل دوم : کاربرد سلاح هسته‌ای در شرایط حاد دفاع مشروع:
مبحث اول : دفاع مشروع و اصل ضرورت و تناسب
مبحث دوم: انرژی هسته ای و جایگاه آن در ایران
مبحث سوم: آمریکا، ایران و تحلیل وضعیت موجود
مبحث چهارم : پروتکل الحاقی آژانس بین المللی انرژی اتمی
مبحث پنجم : متن کامل پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای
نتیجه گیری:

فهرست منابع:
الف) کتابها
ب) آرای دیوان بین الملل دادگستری
پ) مقالات
ت) قطعنامه های مجمع عمومی و شورای امنیت
ج )‌مواضع دولتها
س ) روزنامه ها و نشریات فارسی:

بخش نخست

جامعه بین المللی و سلاحهای هسته ای

در طول نیم قرنی که از اختراع سلاح هسته ای می گذرد، برخی دولتها در پی کسب این سلاح برآمدند و در عین حال در جهت تکامل و هرچه قدرتمند تر و مؤثرتر نمودن این سلاح نیز گام برداشته اند. به موازات این اقدامات، کوششهایی نیز در جهت محدودیت و ممنوعیت این سلاح به عمل آمد و برخی دولتها سعی کردند تا از طریق انعقاد معاهدات و یا ایجاد عرفی در این زمینه، مانع از کاربرد مجدد این سلاح شوند. در این گفتار، به مجموع این تلاشها نظر خواهیم افکند و بدین منظور در بخش نخست، به ساخت سلاح هسته ای، انواع آن و آثار مخرب این سلاح می پردازیم و خواهیم دید که این سلاح به چه نحوی مسیر تکاملی خود را طی کرد. همچنین به کوششهای به عمل آمده در جهت ممنوعیت این سلاح خواهیم پرداخت و طی آن بررسی معاهدات دو و چند جانبه، قطعنامه های مجمع عمومی و عرف و توسل به دیوان بین المللی دادگستری خواهیم پرداخت. در بخش دوم سعی بر آن آمده است که موضوع ایران در برابر سلاحهای هسته ای و تحولات روز مورد بررسی قرار گیرد.

فصل اول – انواع سلاحهای هسته ای و اثرات آن

مبحث اول: ساختمان اتم و شکافت هسته آن

در سال ۱۹۱۳، دانشمندی دانمارکی به نام نیلزبور، مدلی برای ساختمان اتم پیشنهاد نمود که به علت سادگی آن، امروزه نیز برای شرح ساختمان اتم به زبان ساده به کار می رود.

بر اساس این مدل، هر اتم از یک هسته و الکترونهایی تشکیل می شود که در اطراف هسته و به دور آن، در گردش می باشند. هسته تنها  فضای اتم را اشغال می کند، هرچند که اکثریت وزن اتم در همین هسته می باشد. در داخل هسته، پروتونها و نوترونها جای دارند. بار الکتریکی پروتون مثبت است و نوترونها فاقد بار الکتریکی می باشند. وزن پروتونها و نوترونها تقریباً برابر است. الکترون دارای بار منفی است و تنها  پروتون وزن دارد. از آنجا که در هر اتم، تعداد الکترونها و پروتونها با یکدیگر برابر است، همدیگر را از نظر بار الکتریکی خنثی نموده و بنابراین بار الکتریکی هر اتم خنثی است.

در نگاه نخست به نظر می رسد که پروتونها که دارای بار مثبت می باشند، باید به علت دافعه ناشی از یکسان بودن بارهای خود، یکدیگر را دفع کنند و هسته متلاشی شود، ولی به علت وجود نوترونها در هسته، پروتونها درکنار یکدیگر باقی می مانند و در حقیقت، نوترونها به عنوان سیمان در هسته اتم عمل می کنند. با این حال، به تدریج که تعداد پروتونها افزایش می یابد، دافعه بین آنها نیز زیادتر می شود و در کنار هم باقی ماندن پروتونها مشکل تر می گردد. اورانیوم چنین حالتی دارد. اتم اورانیوم به دو صورت در طبیعت موجود است و از این روی اصطلاحاً گفته می شود که دارای دو ایزوتوپ می باشد. یکی از ایزوتوپهای اورانیوم، ۱۴۶ نوترون دارد. این ایزوتوپ دیگر اورانیوم، ۳ پروتون کمتر دارد و اورانیوم – ۲۳۵ نام دارد. این ایزوتوپ تنها ۷/۰% از اورانیوم طبیعی را تشکیل می دهد و بقیه اورانیوم طبیعی، اورانیوم – ۲۳۸ است. علت محدودیت اورانیوم – ۲۳۵ در طبیعت، ناپایداری هسته این ایزوتوپ می باشد.

سنگ معدن اورانیوم از معادن سطحی و یا زیرزمینی استخراج می شود. ایالات متحده امریکا، افریقای جنوبی، شوروی سابق و استرالیا دارای معادن غنی اورانیوم می باشند. پس از استخراج، سنگ معدن اورانیوم در آسیابهای مخصوصی خرد می شود و به صورت ماسه در می آید. سپس، سنگ معدن خرد شده را در حلالهای شیمیایی مخصوصی حل می کنند و اکسید اورانیوم به دست می آورند. این ترکیب که اصطلاحاً کیک زرد نامیده می شود، ۸۵% اورانیوم دارد. علاوه بر کیک زرد، ماسه اضافی نیز باقی می ماند که سمی و حاوی مواد رادیو اکتیو است. از یک معدن اورانیوم، هر ساله بطور متوسط ۱۰۰۰ تن اورانیوم به دست می آید که این خود مستلزم استخراج ۲۵۰٫۰۰۰ تن سنگ معدن اورانیوم می باشد. سپس از اورانیوم به دست آمده که ۳/۹۹% آن را اورانیوم – ۲۳۸ تشکیل می دهد، اورانیوم – ۲۳۵ را که در ساختن سلاح اتمی به کار می رود، جدا می کنند. این عمل، تغلیظ اورانیوم نامیده می شود.

همان طور که گفته شد، اورانیوم – ۲۳۵ نسبت به اورانیوم – ۲۳۸ ناپایدار تر است. اگر یک نوترون آزاد به هسته اتم اورانیوم – ۲۳۵ برخورد کند، اورانیوم – ۲۳۶ به وجود می آید. این اورانیوم بسیار ناپایدار است و به سرعت شکسته می شود.

این فرایند شکافت هسته (فیسیون) نامیده می شود و در نتیجه آن، انرژی بسیار عظیمی آزاد می شود که اصطلاحاً انرژی هسته ای نامیده می شود. در نتیجه شکافت هسته اورانیوم، دو مادة دیگر به وجود می آید، یکی با ۳۸ پروتون و ۵۲ نوترون که “استرونتیم” نامیده می شود و ۳ نوترون آزاد نیز تولید می گردد.

مبحث دوم – ساختمان سلاحهای هسته ای و انواع آن

تا پیش از ارائه فرضیه اینشتین، تنها ۵ نوع عمدة انرژی برای بشر شناخته شده بود که عبارت بودند از: انرژی مکانیکی، انرژی گرمایی، انرژی نوری، انرژی الکتریکی و انرژی شیمیایی. تا این هنگام بشر دریافته بود که انرژی موجود از بین نمی رود و نمی توان انرژی جدیدی را نیز به وجود آورد، بلکه انرژی شیمیایی موجود در این ماده به انرژی گرمایی و نوری تبدیل می شود و یا در لامپ، انرژی الکتریکی به انرژی نوری و گرمایی مبدل می گردد.

اینشتین با ارائه فرضیه خود، راه را برای کشف انرژی ششم گشود: انرژی هسته ای. او معتقد بود که بین ماده و انرژی در جهان تعادلی وجود دارد، انرژی و ماده قابل تبدیل به یکدیگر هستند و هیچ کدام در جهان از بین نمی روند. اگر از کل مواد، مقداری ماده کم شود به انرژی تبدیل می گردد و همین امر در خصوص عکس آن نیز صادق است. وی همچنین معتقد بود که مقدار بسیار کمی ماده می تواند انرژی بسیار عظیمی تولید نماید. این فرضیه، مورد انتقاد بسیاری از دانشمندان واقع شد و حتی گروهی نیز که آن را پذیرفتند، اثبات عملی آن را غیر ممکن می دانستند. دانشمندان و محققان بسیاری انرژی و توان خود را صرف اثبات و یا رد این فرضیه نمودند و سرانجام، فیزیکدانی ایتالیایی به نام انریکو فرمی، دستگاهی ساخت و به کمک آن، فرضیه اینشتین را اثبات نمود. این دستگاه “راکتور هسته ای” نام دارد.

مبحث سوم: انواع سلاح های هسته ای

گفتار اول: شکافت هسته ای و اولین نسل از سلاحهای هسته ای

اگر اورانیوم – ۲۳۵ به مقدار کافی در اختیار باشد و در یکی از هسته ها شکافت رخ دهد، نوترون حاصله به هسته دیگری برخورد می کند و باعث ایجاد شکافت در آن هسته می گردد و مجدداً نوترون حاصله به هسته دیگری برخورد می کند و این چرخه همچنان ادامه می یابد. به این زنجیره اصطلاحاً “عکس العمل زنجیره ای” گفته می شود. واکنش در هر هسته اتم تنها  ثانیه طول می کشد. در ۱۶ ژوئن ۱۹۴۵ در صحرایی در نیومکزیکو ، اولین انفجار هسته ای با رمز “تری نیتی” انجام شد و سه هفته بعد، اولین بمب اتمی ساخته شده از اورانیوم – ۲۳۵، هیروشیما را با خاک یکسان کرد. قدرت این بمب معادل ۱۳ کیلوتن تی.ان.تی بود و به این ترتیب، اولین نسل از سلاحهای هسته ای به وجود آمد که به “سلاح اتمی” معروف شد.

اورانیوم – ۲۳۵ تنها ماده ای نیست که از آن در ساخت سلاح اتمی استفاده می شود. اگر نوترونی به هسته اورانیوم – ۲۳۸ برخورد کند، هسته ای با یک نوترون اضافی تشکیل می شود و این هسته از خود، اشعه بتا صادر می کند و با این عمل، تبدیل به پلوتونیم – ۲۳۹ می شود. حال اگر نوترونی به پلوتونیم – ۲۳۹ برخورد کند، زنجیره واکنشهایی همانند آنچه در اورانیوم – ۲۳۵ رخ داد، به وقوع می پیوندد که منجر به انفجار هسته ای می شود. در روز ۹ اوت ۱۹۴۵، بمب اتمی ساخته شده از پلوتونیم – ۲۳۹ بر روی ناگازاکی پرتاب شد. که قدرتی تقریباً معادل ۲۲ کیلو تن تی.ان.تی داشت. قدرت سلاحهای هسته ای نسل اول، معمولاً بین ۱۰ تا ۱۰۰ کیلوتن تی.ان.تی. می باشد. ولی شکافت هسته تنها شیوه ای نیست که از آن برای آزاد کردن انرژی هسته ای استفاده می شود. دانشمندان با کوشش بسیار شیوه دیگری را نیز ابداع نمودند: جوش هسته ای.

دانلود فایل